“Ey yollarını şaşırmış yiyiciler, ey satılmış insanlar, ey bu güzel dünyamızı kirleten iğrenç mahlukatlar! Yanıt mı istiyorsunuz? İşte size yanıtım: Sizin lanetlenmiş bağışlamanıza boyun eğip yaşamaktansa, suçlu bulduğunuz kocamla birlikte ölmeyi tercih ederim.”

Ethel Greenglass Rosenberg 28 Eylül 1915’te doğdu, eşi Julius Rosenberg ile 19 Haziran 1953’te idam edildi.

Her ikisi de Amerika vatandaşı ve Amerika Birleşik Devletleri Komünist Partisi (CPUSA) üyesiydiler. ABD’de komünistlere karşı cadı kazanı kaynatıldığı dönemde Sovyetler Birliği adına casusluk yapmakla ve atom bombasıyla ilgili bilgileri Ruslara vermekle suçlanıp yargılandılar, suçlu bulundular ve temyiz davaları kabul edilmeden 19 Haziran 1953’te idam edildiler.

SSCB’ye atom içerikli gizli bilgiler sızdırmakla ilgili suçlamaların doğruluğu o zamanlarda tartışmalıdır. On yıllarca sonra Sovyet haberleşmeleri Venona projesi ile deşifre edilmiş ve kamuya açılmıştır. Bu haberleşmelerde Julius Rosenberg’in aktif olarak casusluk yaptığı yer almakta ancak, suçlu bulunduğu casuslukla ilgili ya da Ethel Rosenberg’in ilgisi olduğuna dair herhangi bir delil bulunmamaktadır. Çift Ethel Rosenberg’in kardeşi David Greenglass’ın çalıştığı New Mexico’daki araştırma merkezinden edindikleri nükleer silah sırlarını Rus ajanlara ileten casuslar olarak suçlanmışlardı. İdam kararına bütün dünya tepki gösterdi. Amerikan yetkilileri "yalan söyledik" diye ifade verin idamınızı 30 yıla hapis cezasına indirelim diye teklif götürmüş fakat kabul görmemiştir. Daha sonra yapılan 20 yıl teklifi de kabul edilmedi. Sanıklar yalan söylemediklerini ifade etmişlerdir. Son yapılan teklif ise, Bayan Rosenberg’in bütün suçu eşine yüklemesi karşılığında serbest bırakılması şeklindeydi ancak bu da reddedildi. Bu teklifler idam gününe kadar devam ettirildi. İdamlarının 18 Haziran tarihinde gerçekleştirileceğinin bildirilmesi üzerine çift, 18 Haziran’ın evlilik yıl dönümleri olmasını gerekçe göstererek idamı, 19 Haziran tarihine aldırdı. Çift, elektrikli sandalyede idam edildi.

Fransız Tarihçi Alain Decaux’un 1950’ler Amerika’sında yaşanan bu adalet trajedisini temel insan hakları ve evrensel hukuk prensipleri çerçevesinde ele alıp tartışmaya açan “Rosenbergler Ölmemeli” adlı bir eseri vardır.

“Eğer Ölürsek

Bir gün öğreneceksiniz, evlatlarım, öğreneceksiniz,

Neden kestik türkümüzü yarıda,

Neden kitabımızı açık bıraktık, işimizi tamamlamadan,

Neden gittik toprak altında uyumaya.

Ağlamayın artık, evlâtlarım, ağlamayın.

Yalanlar ve pislikler neden sarmış dört bir yanı?

Neden bu göz yaşları, bu zulüm neden?

Öğrenecek bir gün bunu bütün dünya.

Yeryüzü gülümseyecek, evlatlarım, gülümseyecek

Ve sevinçler yeşerecek mezarımızın üstünde

Kıyımlar sona erecek, dünya mutlu olacak

Kardeşliğin ve barışın koynunda.

Çalışın, evlâtlarım, çalışın ve bir anıt dikin.

Sevgiye ve sevince bir anıt,

İnsanlık onuruna ve de insanca,

Sizin adınıza koruduğumuz, sizin adınıza.”

Ethel Rosenberg

A. Kadir’in çevirisiyle

İkinci Yeni şarilerinden Melih Cevdet Anday da Rosenberglerin ölümünün ardından “Anı” isimli bir şiir yazdı. Şiir daha sonra Zülfü Livaneli tarafından bestelendi.

Bir çift güvercin havalansa

Yanık yanık koksa karanfil

Değil bu anılacak şey değil

Apansız geliyor aklıma

Neredeyse gün doğacaktı

Herkes gibi kalkacaktınız

Belki daha uykunuz da vardı

Geceniz geliyor aklıma

Sevdiğim çiçek adları gibi

Sevdiğim sokak adları gibi

Bütün sevdiklerimin adları gibi

Adınız geliyor aklıma

Rahat döşeklerin utanması bundan

Öpüşürken bu dalgınlık bundan

Tel örgünün deliğinde buluşan

Parmaklarınız geliyor aklıma

Nice aşklar arkadaşlıklar gördüm

Kahramanlıklar okudum tarihte

Çağımıza yakışan vakur, sade

Davranışınız geliyor aklıma

Bir çift güvercin havalansa

Yanık yanık koksa karanfil

Değil unutulur şey değil

Çaresiz geliyor aklıma.

Melih Cevdet Anday

Fotoğraf: Vikipedi