Geçtiğimiz mart ayında okullarda çocuklara bir öğün ücretsiz, sağlıklı yemek kampanyası için Tuzluçayır Kadınları Dayanışma Derneğinin Milli Eğitim Bakanlığına açtığı dava sonuçlandı. Mahkeme “Devletin çocuklara ücretsiz yemek sağlama gibi bir pozitif yükümlülüğü bulunmadığı”na karar verdi. Yoksulluğun gittikçe derinleştiği ülkemizde çocuklar okullarda açlıkla karşı karşıya kalırken halkın cebinden çıkan vergiler sermaye kesimine aktarılıyor.

Bilindiği üzere vergi, kamu giderlerini karşılamak ve/veya sosyoekonomik yaşamın gerektirdiği önlemleri almak üzere mali gücü olanlardan, onların güçleriyle orantılı, zorunlu, karşılıksız ve nihai olarak yapılan ödemelerdir. Her yıl ekim ayının sonlarına doğru başlayan bütçe görüşmelerinde hazinede toplanan kaynakların nereye harcanacağına karar verilir. Devletin kaynaklarının içindeki en büyük payı da toplanan vergiler alır.

Devletin eğitim, sağlık, barınma, ulaşım gibi zorunlu kamusal hizmetlerini halka ücretsiz yahut düşük maliyetlerle sunabilmesi toplanan vergilerin hangi kaynaklara nasıl aktarılacağını gösteren vergi politikalarına bağlıdır. Bir ülkede izlenen vergi politikalarının topluma adaletli bir şekilde yansıması ise vergilemede ödeme gücünün dikkate alınıp alınmadığı, vergi oranları, vergilerin dolaylı/dolaysız olması ve vergi denetimlerinin ne kadar sağlıklı yapılıp yapılmadığı gibi birçok düzenlemelere bağlıdır.

Ülkemizde ödeme gücüne göre vergi adaletini sağlayıcı bir vergi sistemi uygulanmadığı gibi enflasyon dönemlerinde bu adaletsizlik daha da görünür bir hal almakta. Vergi yükü, enflasyon dönemlerinde düşük ve orta gelir grupları üzerinde yoğunluk kazanarak onları olumsuz etkilerken, yüksek gelir grupları, olumlu yönde etkilenerek kazançlı çıkar.

MEB BÜTÇESİNİ NEREYE VE NASIL HARCIYOR?

Eğitim ve sağlık harcamalarına bakıldığında son yıllarda bütçeden ayrılan payın arttığı görülüyor. Ancak, harcamalardaki bu artışın topluma yansımadığı göz önüne alındığında, harcamaların nereye, ne şekilde yapıldığının toplum tarafından sorgulanması önem arz ediyor. Örneğin, MEB okullarda bir öğün ücretsiz, sağlıklı yemeği kaynaklarının sınırlı olması bahanesi ile reddederken bütçeden payına düşeni nerelere ve nasıl harcıyor? Neden öğrencilere ücretsiz yemek hizmeti sunmuyor? MEB hangi amaçlarla, hangi yatırımlar için kimlere ihaleler açıyor? MEB’in harcamaları ne kadar şeffaf? Aynı şekilde üniversite gençliğinin barınma ve beslenme sorunu neden çözülmüyor? Gerek sağlık gerek barınma ve gerek beslenme gibi birçok konuda kamu kaynakları halkın ihtiyacı olan bu alanlara yeteri kadar aktarılmadığı için sorunlar çoğalarak büyüyor.

HESAP SORACAK MEKANİZMALARI YARATALIM

Gerek merkezi yönetim gerek yerel yönetimler aracılığıyla çeşitli adlar altında halkın cebinden çıkarak bu yönetimlerin kasalarında toplanan kaynakların ne kadarı, halkın talepleri gözetilerek hizmet olarak sunuluyor? En önemlisi halk olarak bizler, merkezi yönetimin ve/veya yerel yönetimlerin bütçe görüşmelerinde alacakları kararlarda ne kadar etkiliyiz? Ve bizler yaşadığımız alanlarda merkezi ve yerel yönetimlerden neler bekliyoruz? Taleplerimizi ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına iletebiliyor muyuz? Tek başına mı yoksa hep birlikte mi hareket etmeliyiz? Peki mahallelerimizde mahalle meclislerimiz var mı? Yerel yönetimlerin seçimler öncesi vadettikleri hizmetleri sunup sunmadığının kontrol mekanizması nedir veya kimdir? İşte bu soruları kendimize sorduğumuzda, toplanan vergilerin kimlere nasıl pay edildiğini sorguladığımızda hesap soracak mekanizmalarımızı yaratacağız.

Fotoğraf: Eda Aktaş/ Evrensel