Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına 2026 yılı için ayrılacak bütçe, bugün TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda görüşülecek. Meclise gelen teklif gösteriyor ki bu sene Bakanlık bütçesinde bakım ve sosyal hizmetler göstermelik olarak artacak, esnek çalışma teşvik edilecek, sosyal yardımlar azalacak.

Bir yılda sadece bir sığınmaevi hedefi

Taslakta, kadına yönelik şiddetle mücadele kapsamında 2025’te 340 bin kişiye ulaşıldığı belirtiliyor, 2026’da da hedef 340 bin. Ancak Bakanlığın şiddete karşı mücadelesini eğitimlerle sınırlı tutması şiddete karşı verilere yıllardır yansımıyor. Kadınları şiddetten koruma ve güçlendirme mekanizmalarının ne kadar önemsendiği ise performans hedeflerinde görülüyor. Plana göre 2026’da sadece bir yeni sığınmaevinin açılması hedefleniyor. 
Sığınmaevlerinde işe yerleştirilen kadın sayısı 2023’te 556 iken 2024 için hedeflenen 550’ydi. Ancak bu hedefin altında kalındı, 534 kadın işe yerleştirildi. Bu hedef her yıl sadece 50’şer kişi artırılıyor. 

Bakanlık aile içinde maruz kaldığı şiddetten kaçarak devlete sığınan kadınlara ise “aile eğitim programları” verilmeye başlandığını geçen yılki bütçe teklifinde ortaya koymuştu. 2024’te programa 1122 kadın dahil edildi. Bu sayının 2025 yılında 900 olduğu tahmin ediliyor; 2026’da 950’ye, 2027 yılında bine çıkması hedefleniyor. Bu hedef, Bakanlığın şiddete maruz kalan kadınlara karşı “önce aile” yaklaşımını gösteriyor.

Şiddetin önlenmesi ile koruyucu ve önleyici tedbirlerin etkin bir biçimde uygulanmasına yönelik hizmetleri veren Şiddet Önleme ve İzleme Merkezi (ŞÖNİM) sayılarına ilişkin ise bütçe teklifinde bu yıl da bilgi verilmiyor. 

Esnek çalışmaya teşvik 

Kadının güçlendirilmesi programı altında işbaşı eğitim programlarına katılan yani “eğitim” adı altında patronlara neredeyse bedava emek gücü olarak sunulan kadın sayısı ise 38 bin 888. 12. kalkınma planındaki esnek çalışma hedefleriyle bağlantılı olarak bu sayı her yıl artırılacak. “Eğitim” adı altında ucuz, güvencesiz, çeşitli haklardan yoksun çalıştırılması planlanan kadın sayısının 2025’te 40 bine çıkarıldığı tahmin ediliyor, 2026’da 44 bin, 2027’de 48 bine çıkması hedefleniyor.

Aile eğitimlerinin artması hedefleniyor

Bakanlık bütçesinde kadının güçlendirilmesine ayrılan bütçe, ailenin korunmasına ayrılan bütçenin üçte biri. Teklifte, aile danışmanlığından 12 bin 500 kadının faydalanması hedefleniyor. Aile eğitim programı katılımcı kadın sayısının 405 bine, kişi sayısının 760 bine çıkarılması hedefleniyor. Evlilik öncesi eğitim programı katılımcı sayısı Aile ve Gençlik Fonu kredisinin de etkisiyle 2024’te 434 bin 179 kişiydi. 2026’da 305 bin kişinin de bu eğitime katılması hedefleniyor. 

1 milyon 500 bin kişi sosyal hizmet talep ediyor

Bireylerin ve ailelerin sosyal hizmet ihtiyaçlarının tespit edilip uygun hizmetlere yönlendirilmesini sağlayan aile sosyal destek programı (ASDEP) ile ulaşılan hane sayısının 900 bin olması hedefleniyor. Ancak bu ihtiyacın Bakanlığın öngörüsünden çok daha fazla olduğunu 2024 ve 2025 yılı verileri gösteriyor. 2024 yılında 1 milyon 469 hane, 2025 yılında da 1 milyon 500 bin hane sosyal hizmet yönlendirmesi talep etmiş. 
Yaşlı bakım hizmetlerinden biri olan aktif ve gündüzlü yaşam merkezleri sayısının 2025 sonunda 42 olması tahmin edilirken bu sayının 2026’da sadece bir adet artırması hedefleniyor. Bu merkezlerden faydalanan 740 yaşlı sayısı ise sadece 20 kişi artırılacak.  

Huzurevleri ve yaşlı bakım rehabilitasyon merkezlerinden hizmet alan yaşlı kadın sayısının 7 bin 100’den 7 bin 235’e yükseltilmesi hedefleniyor. 2022’den 2025’e huzurevi sayısı 169’da sabit kaldı. Özel huzurevleri ise hep artıyor. 

2024 yılı verilerine göre her dört haneden birinde en az bir yaşlı fert var. 1 milyon 750 bin 900 yaşlı fert ise tek başına yaşıyor. Tek başına yaşayan yaşlıların yüzde 75’i ise kadın. Veriler, yaşlı bakım hizmetlerinin özel sektöre terk edildiğini gösteriyor.

Çocuğun korunması yine bütçede yok

Çocuğun korunması ve gelişiminin sağlanması bütçe kalemi, merkezi yönetim bütçesinde 30. sırada. Çocuk bakım kuruluşlarından hizmet alan çocuk sayısı 9 bin 439 iken 2026, 2027 ve 2028’de hedef hizmet alan çocuk sayısının 8 bine azaltılması. Çocuk bakım kuruluşu sayısının ise sadece bir adet artırılması hedefleniyor.

Koruma altındaki çocuklara devlet bakımı kısıtlı tutulurken koruyucu aile yanına yerleştirilen çocuk sayısı ise artıyor. 2025 yılı sonunda 10 bin 800 çocuğun koruyucu aile yanına yerleştirilmiş olacağı tahmin edilirken 2026’da bu sayının 11 bin 300’e çıkarılması hedefleniyor. 

Çocukların aldığı sosyal ve ekonomik destek (SED) yardımı “Çocuklarının temel ihtiyaçlarını karşılayamayan ve yaşamlarını en düşük seviyede dahi sürdürmekte güçlük çeken aileler” kıstasıyla veriliyor. Aile Bakanlığı verilerine göre bu kıstasla SED yardımından faydalanan çocuk sayısı 60 bin iken 2024 sonunda bu sayı 170 bin 317’ye çıktı. 2026’da ise 195 bin çocuğun temel ihtiyaçlarını bile karşılamaktan yoksun olacağı tahmin ediliyor. 

Engelli bireyler için hizmetler artmıyor

Evde bakım yardımından yararlanan engelli kadın sayısı 2025’te 262 bin 379 iken 2026’da 263 bine çıkarılması hedefleniyor. Gündüzlü bakım, rehabilitasyon ve aile danışmanlığı merkezi sayısı ise 2026’da 2 tane artırılacak. Buradan faydalanan engelli sayısının ise sadece 20 kişi artırılması hedefleniyor. Resmi bakım ve rehabilitasyon merkezleri sayısının ise 106’dan 107’ye çıkarılması hedefleniyor. 

Kamusal alanların inceleme ve denetimlerini yapan erişilebilirlik izleme ve denetleme komisyonlarınca düzenlenecek erişilebilirlik belgesi sadece 300 ile sınırlı tutulacak, erişilebilir kentler temel bir ihtiyaçken bunda bir artış öngörülmüyor. 

Sosyal yardımdan daha az kişi faydalanacak 

Kadına yönelik şiddetin temel nedenlerinden biri olan yoksulluk derinleşirken “sosyal yardımlara” dair azaltma hedefi sürdürülüyor. Sosyal yardımlardan daha az kişinin yararlanması öngörülürken sosyal yardımlaşma vakıflarından, İŞKUR’a esnek çalışması için yönlendirilecek kişi sayısı ise artacak. 
•    Devlet tarafından karşılanan genel sağlık sigortasında (prim) kişi sayısı 9.7 milyondan 8 milyona düşürülecek. “Şartlı nakit transferleri” kaleminde de yararlanan çocuk sayısı 3.8 milyondan 2.66 milyona düşüyor.
•    Asker ailelerine yönelik yardım programlarından 2025’te yaklaşık 37 bin kişi yararlanırken 2026’da bu sayı 32 bine düşecek.
•    Elektrik tüketim desteğinden yararlanan hane sayısı 2024’te 3 milyon 188 bin 347 iken 2026’da 2 milyon 440 bine düşürülecek. 
•    Eşi vefat etmiş kadınlara yapılan yardımdan faydalanan sayısı 2024’te 76 bin 545 iken düzenli olarak düşürülecek, 2026’da 64 bin olacak. 
•    Öksüz ve yetim yardımı yapılacak çocuk sayısının da 2026’da 30 bine, 2027’de 17 bine, 2028’de 12 bine düşürülmesi hedefleniyor. 
•    Aylık bağlanan yaşlı sayısı 805 binden 800 bine, engelli sayısı 340 binden 335 bin 860’a düşürülüyor.

Bir kadına günlük 51 kuruş
2025 yılı için Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına ayrılan bütçe 407 milyar 10 milyon 627 bin lira iken 2026 yılı için yapılan bütçe teklifi 531 milyar 905 milyon 396 bin oldu. Yani bakanlığın bütçesindeki yıllık artış yüzde 30.6 oldu. 
İktidarın Meclise sunduğu 2026 yılı merkezi yönetim bütçe teklifinde “Ailenin korunması ve güçlendirilmesi” için 21 milyar 804 milyon 400 bin lira, “Kadının güçlendirilmesi için” ise 7 milyar 997 milyon 891 bin lira ayrıldı. Ayrılan bütçeyi kadın nüfusu ile karşılaştırdığımızda bir kadına, “kadının güçlendirilmesi” için yıllık yaklaşık 186.8 TL bütçe düştü. Günlük ayrılan bütçe ise sadece 51 kuruş.

Fotoğraf: Evrensel