Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası (SES), yarın TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda görüşülecek Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (ASHB) 2026 yılı bütçesine ilişkin bir açıklama yayımladı. SES Eş Genel Başkanı M. Sıddık Akın, bütçenin “geçmiş yıllarda olduğu gibi hak temelli sosyal hizmetten, emekçiden ve toplumsal cinsiyet eşitliğinden uzak” olduğunu belirtti.

Akın, bütçe hazırlık sürecinin demokratik katılıma kapalı olmasını eleştirerek, “İlgili sivil toplum örgütlerinin, sendikaların ve alanda çalışan emekçilerin görüşleri dikkate alınmadan yapılan bütçeler toplumsal gerçeklikten kopuk, masa başı planlamalardır” dedi.

‘Kadına yönelik şiddeti önleyecek bir bütçe yok’

SES’in raporuna göre, 2024’te 174 olarak belirlenen sığınmaevi hedefi 2026’da 152’ye düşürüldü. Akın, “Kadınların yaşadıkları şiddet giderek artmakta ve ülkenin en önemli sorunlarından biri iken giderek daha az sığınak hedefleyen bir Bakanlık var karşımızda” ifadelerini kullandı.

Sendika, bu alanda şu talepleri dile getirdi:
•    Kadınlar için bağımsız bir bütçe kalemi oluşturulmalı,
•    ŞÖNİM ve sığınma evi sayısı nüfusa göre yeniden düzenlenmeli,
•    6284 sayılı yasa bütün hükümleriyle etkin biçimde uygulanmalı,
•    İstanbul sözleşmesi bütünlüklü olarak yeniden kabul edilmeli, 
•    Kadın odaklı politikalar aile temelli yaklaşıma sıkıştırılmamalı

Engelli ve yaşlı bakım hizmetlerine ayrılan bütçe yardım odaklı

Kamuya ait huzurevlerinin kapasitesinin 2024–2026 arasında yalnızca yüzde 2 artmasına karşın özel huzurevlerinin sayısında yüzde 15’lik bir artış olmasının bakım hizmetine erişimde eşitsizliğe sebep olduğuna dikkat çekildi. SES, her ilde “Engelsiz Kent Eylem Planı” hazırlanmasını, kamu huzurevlerinin kapasitesinin artırılmasını ve özel sektöre aktarılan kaynakların kamuya yönlendirilmesini talep etti.

Çocuk merkezli bir sosyal hizmete ihtiyaç var

Çocuğun üstün yararı ilkesinin dikkate alınmadığı bir bütçe olduğunu belirten Akın, “Son iki yılda çocuk evi sayısında artış yapılmamış. Çocukların kültürel kimlikleri, anadili ve aidiyet alanları desteklenmemiş; pedagojik ilkelere aykırı uygulamalar rapor edilmiştir. Bakanlığın çok ağır ihmal koşullarında bile olsa korunma ve bakım ihtiyacı içerisinde olan çocukları kurum bakımına almamak için sosyal hizmet etiğine sığmayan vaka yönetim süreçleri uyguladığı da rapor edilmektedir” dedi. 

Bakan Göktaş’ın 83 bin çocuğa çocuğa kreş ve gündüz bakımevi hizmeti verildiği ifadesine ilişkin, SES yaptığı açıklamada, “Oysa Türkiye'de kreş çağında (genellikle 0-5 yaş olarak kabul edilir) yaklaşık 9,3 milyon çocuk bulunuyor. Bu kadar az kreş hizmeti olan bir ülkede Bakan Göktaş, daha çok kreş açmak yerine çocukları komşu annelere teslim etmek üzere dahiyane (!) fikirler ileri sürüyor” denildi. 

Açıklamada, her ilde Çocuk Hakları İzleme Birimi kurulmasını, kurum bakımının niteliğinin artırılmasını ve personel sayısının bilimsel kriterlere göre yükseltilmesini önerildi.

Seçim bütçesi planı: Yardım bütçesinde fahiş artış

SES, sosyal yardımların her dönemin en hızlı büyüyen bütçe kalemi olduğunu ancak bunun “yoksulluğu kalıcı hale getiren bir bağımlılık ilişkisi” yarattığını savundu. Açıklamada, “Yoksulluğu derinleştirerek çözümsüz siyasi hesaplarının çıkışını sosyal yardımlarda arayan mevcut iktidarın bu aciz görüntüsü 2027 yılı sosyal yardımlar bütçe tahminine diğer hiçbir alanda olmayan fahiş bir artış ile yansımıştır. Söz konusu tahmini bütçe arttırımının seçim döneminde kullanılmak üzere tasarlandığı hepimizin malumudur. Bu tür siyasi hesapların tüm seçim dönemindeki bütçelere ve bütçe tasarılarına yansıdığını biliyoruz” ifadeleri yer aldı.
Talepler arasında sosyal yardımlarda şeffaf veri sistemi oluşturulması, yardım mekanizmalarının siyasi bağımlılığa değil sosyal haklara dayanması bulunuyor.

Kadrolu, güvenceli istihdam!

Akın, sosyal hizmet çalışanlarının ağır koşullar altında, güvencesiz istihdam biçimleriyle çalıştırıldığını belirtti. “Aile Bakanlığında sosyal, ruhsal ve fiziksel açıdan yüksek risk ihtiva eden koşullarda çalışan sosyal hizmet emekçileri hakları olan ücretleri ve sosyal hakları alamamaktadır” diyen Akın, güçlü sosyal hizmetlerin ancak emeğinin hakkını alan çalışanlar sayesinde inşa edilebileceğini vurguladı.

SES, kadrolu ve güvenceli istihdam, nöbet ücretlerinin artırılması, psiko-sosyal destek sağlanması ve hizmet içi eğitim akademilerinin kurulması taleplerini yineledi.

Talepler net: Güvenceli iş, halk için bütçe, hak odaklı sosyal hizmet
Akın’ın bütçeye ilişkin genel taleplerine dair öne çıkanlar şunlar: 
-Bütçe, sivil toplum ve emek örgütlerinin de katılımı ile yapılmalı
-Türkiye’nin de taraf olduğu Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi temel alınarak iç mevzuatın ve uygulamaların düzenlenmesi, bazı maddelerdeki çekincelerin derhal kaldırılması sağlanmalı
-Sosyal Hizmet alanlarındaki politikalar, sorunları çözmeye odaklı, iktidarın siyasi çıkarlarından arındırılmış ve kapsamlı olmalıdır. Bu alanda yapılacak planlamalarda ekonomik tasarruf ya da kesinti düşünülmemeli, ihtiyaca göre bütçe ayrılmalı
- Ülkemizde bulunan göçmen, mülteci ve sığınmacılara yönelik ayrıca sosyal politikalar geliştirilmeli
-Ülkemizde büyük bir sorun haline gelen uyuşturucu vb. madde kullanımının artması özellikle bunların küçük yaştaki çocuklara kadar inmiş olmasına yönelik gerekli tüm tedbirler alınmalı ve buna dair önleyici politikalar geliştirilmeli
-İşkolundaki tüm emekçiler için emekliliğe yansıyan yoksulluk sınırı üzerinde temel ücret olmalı, eğitim durumu, hizmet yılı, yapılan işin niteliği, riski, sosyal hizmet tazminatı vb. kriterler eklenerek giydirilmiş ücretler belirlenmeli
-Bütçede personel ödemelerinde personel açığı düşünülerek, kadrolu ve güvenceli istihdamla personel açığının hızlı bir şekilde giderilmesi için ödenek artırılmalı
- Ağır engelli, çocuk ve yaşlılara hizmet veren yatılı kurumlarda çalışanların ek ödeme oranlarına ilave puan artışı yapılmalı
-Nöbet ücretleri artırılmalı, yatılı olmayan kurumlarda gerçekleştirilen fazla çalışma ücretlendirilmeli
-Görevde yükselme ve unvan değişikliği sınavlarında mülakat kaldırılmalı
-Sosyal Hizmetler risk ve tehdidin yüksek olduğu çalışma alanları olduğundan, sosyal incelemeler, evde hizmet verilmesi gereken durumlar, güvenlik riski olanlara yönelik kurumlarda yapılan çalışmalar sırasında çalışanlara yönelik tehlike ve risklere karşı iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri alınmalı
-İdarecilik kadrolarına liyakat ve seçim yöntemi ile atama yapılmalı, atama ve yer değiştirme yönetmeliği değiştirilmeli

Fotoğraf: SES