Okurumuzun sorusu:

İyi günler. 2 yıl, 11 aydır çalıştığım firmadan zam yapılmadığı için ayrılmak istiyorum. Ancak tazminatımı ve işsizlik sigortamı da kaybetmemek istiyorum. İşe başladığımdan beri maaşım değişmedi. Asgari ücret ile çalışmaktayım. Zam talebim olumlu karşılanmadı ve “Bu şartlarda çalışmak istemiyorsan gidebilirsin” denildi. Haklı nedenle işten ayrılıp tazminatımı ve işsizlik sigortamı almak istiyorum. Ne önerirsiniz?

Önce küçük hatırlatmalarla başlayalım.

İşçi istifa ederse, kıdem tazminatı alamaz ve işsizlik ödeneğinden yararlanamaz. İstifa eden işçinin ihbar süresi kadar önce işverenine haber vermesi gerekir. Aksi takdirde işveren ihbar tazminatı isteyebilir.

Ancak işçi, İş Yasası’nın 24. maddesine dayanarak “haklı nedenle derhal fesih hakkını” kullanırsa iş değişir. İşçi, bir yılını doldurmuşsa kıdem tazminatını alabilir. Son 3 yılda 600 gün primi varsa ve son 120 gün iş sözleşmesi devam etmişse, işsizlik ödeneği de alabilir. Haklı fesih “derhal” yapılabildiği için işçinin ihbar süresi kadar önce haber verme yükümlülüğü de yoktur.

Dolayısıyla işten ayrılmayı düşünen bir işçinin önce “haklı fesih” koşullarının olup olmadığına bakmasında yarar var. Bu bakımdan okurumuz doğru yolda!

Haklı feshin kilit noktası gerekçe. İşçi ancak ve ancak İş Yasası’nın 24. maddesine dayanan bir gerekçesi varsa haklı fesih yapabilir. Daha önceki bir yanıtımızda bu gerekçeleri –örnekleri ile- tek tek sıralamıştık: Haklı fesih yapan işçi tazminat alabilir

Gelelim okurumuzun önerdiği gerekçeye. Eğer işveren işe giriş sırasında veya iş sözleşmesinde belli bir ücret ya da ücret artışı vadettiği halde bu sözünü daha sonra yerine getirmezse, bu bir haklı fesih gerekçesidir. Ancak sözleşme ile belirlenmiş bir kural ya da vadedilen bir ücret yoksa, işverenin asgari ücretin üzerinde bir ücret artışı yapmaması haklı fesih gerekçesi oluşturmaz.

Öte yandan ne yazık ki sözleşme ile belirlenmiş bir kural yoksa, işveren yasal olarak ücret artışı yapmak zorunda değildir.

İşveren, en az asgari ücret ödemek zorundadır. Okurumuza asgari ücret ödenmekte, okurumuz asgari ücrete gelen artış oranında ücret artışı da almaktadır. Yukarıda belirttiğim üzere işe girerken ya da iş sözleşmesi ile daha yüksek bir ücret ya da ücret artış oranı belirlenmemişse, bir haklı fesih gerekçesinden söz edemiyoruz.

Bu istisnai durum söz konusu değilse, okurumuz bu gerekçeyi kullanamaz. Bu durumda başka bir haklı fesih gerekçesi olup olmadığına bakmakta yarar var. Örneğin:

a) İşçinin ücreti düzensiz, eksik ve geç ödeniyorsa,

b) İşçinin fazla mesai ücretleri ödenmiyorsa,

c) İşçinin resmi ve dini tatillerde çalıştığı günler için ek ücret ödenmiyorsa,

d) İşçinin sigorta primi gerçek ücretinden daha düşük gösteriliyorsa,

e) İşçiye mobbing uygulanıyorsa

f) İşveren yasal kurallara aykırı hareket ediyorsa

g) İş Yasası’nın 24. maddesinde belirtilen başka bir gerekçe söz konusu ise

İşçi haklı fesih yoluna gidebilir.

Bununla birlikte çok önemli bir noktanın daha altını çizmek gerekiyor.

İşçinin yukarıda sıraladığımız nedenlerden birinin ortaya çıktığı ya da işverenin davranışını öğrendiği günden başlayarak 6 işgünü içinde haklı fesih hakkını kullanması gerekiyor. Örneğin işveren işçiyi taciz etmişse, işçinin haklı fesih hakkını kullanması için tacizin gerçekleştiği günden itibaren 6 iş günlük hak düşürücü süre başlıyor.

Bu durumun bir istisnası var. Eğer işverenin yukarıda sıralanan yasaya aykırı davranışları devam ediyorsa, hak düşürücü süre işlemez. Örneğin işveren işçinin fazla mesailerini ödemiyor, ücretini eksik ve geç ödüyor, sigorta primini gerçek ücreti üzerinden yatırmıyor, işçiye mobbing uyguluyor, işçi sağlığı ve iş güvenliği kurallarına uymuyorsa; başka bir deyişle yasaya aykırı davranış / hak ihlali devam ediyorsa, işçi “6 iş gününe” takılmadan haklı fesih hakkını kullanabilir.

Sonuç olarak okurumuz bu bilgiler ışığında bir haklı fesih gerekçesi olup olmadığını tespit etmelidir. Eğer bir gerekçe mevcutsa okurumuz bir avukattan destek alarak haklı fesih dilekçesini hazırlayarak işverene -mümkünse noter kanalıyla- gönderebilir. İşveren okurumuza yasal haklarını ödemezse, okurumuz önce arabulucuya başvurarak, anlaşma sağlanamadığı takdirde de dava yoluyla haklarını talep edebilir.