2018’in Mart’ının güneşli bir gününde Lensa Lelisa kendini çalıştığı evin ikinci katındaki balkonundan aşağıya attı. 21 yaşındaki Etiyopyalı ev işçisi son 7 aydır Lübnanlı varlıklı bir ailenin yanında çalışıyordu.

Lelisa hastanedeki yatağından, iki bacağı ve bir kalçası kırık, alt çene kemiği çatlamış halde yanında çalıştığı ailenin onu maruz bıraktığı suistimali kınamak üzere bir video yayınladı. Ona düzenli olarak bir kablo ile elektrik verildiğini ve evin içinde saçlarından sürüklendiğini anlattı.

Video, göçmen ev işçileri ve insan hakları için çalışan ‘İşte Lübnan’ (This is Lebanon) isimli bir organizasyonun Facebook sayfasında yayımlandı ve internette viral oldu.
Aktivistler Lelisa’nın çalıştığı evin önünde duruma ilişkin bir protesto gösterisi düzenledi.

Şaşırtıcı bir şekilde, birkaç gün sonra Lensa Lelisa yanında patronu ve avukatıyla birlikte televizyonda göründü.

Televizyonda suistimal iddialarını geri çekti. Yalnızca kazara düştüğünü ve bu hikayeyi uydurduğunu söyledi. Yanında çalıştığı ailenin kendisine karşı çok nazik olduklarını ekleyerek, Lübnan’dan ayrılmak istediğini ifade etti.

Lelisa önceden çalıştığı eve geri döndü. İşvereni Lelisa ile kontratını bitireceğini ve Lelisa’nın evine dönmesine izin vereceğine söz verdi. O günden sonra kimse Lelisa ve onun ailesi
hakkında hiçbir şey duymadı.

LENSA LELİSA’NIN OLAYI İSTİSNAİ BİR OLAY DEĞİL!

Lübnan’da çoğu kez intihardan ya da başarısız kaçma girişiminden dolayı her hafta ortalama 2 ev işçisi ölüyor. Lübnan’da toplamda neredeyse 250 bin göçmen ev işçisi var. Çoğunlukla
Etiyopya, Sri Lanka, Nepal ya da Filipinlerden geliyorlar.

Filipinler yurt dışına en çok ev işçisi gönderen ülke. Filipinleri; Uganda, Kenya ve Endonezya takip ediyor.

Filipinliler çoğunlukla Suudi Arabistan’a gidiyor. En çok Filipinli göçmen ev işçisinin olduğu yerler Ortadoğu ve Amerika. 

Amerika’da emek piyasasında çalışan ev işçilerinin büyük bir kısmı göçmen kadınlar ve önemli bir oranı kayıtsız çalışıyorlar. Trump’ın Amerikası’ndan bile daha güvencesiz koşullarda, kaçak durumdalar.

GÖÇMEN EV İŞÇİLERİ LÜBNAN MANZARASININ BİR PARÇASI

Onları, sokakta alışveriş torbalarını taşırken; arabaların arkasında, patronları yemeklerini afiyetle yerken onların plajdaki çocuklarına göz kulak olurlarken görürsünüz. Yakın zamanlarda inşa edilen binaların içinde hizmetçiler için, genellikle mutfağa açılan, dörder metre karelik odalar bulunuyor.

Birçoğu ailelerine destek olmak için geliyor ve evlerine para gönderiyorlar. İşverenler onlara Lübnan’da iyi bir iş sağlayacaklarına dair söz veriyor. Lübnan’da 600 farklı, özel iş bulma/yerleştirme acentası işçilerin isimlerini, resimlerini ve yeteneklerini listeleyen ve potansiyel işverenlerinin seçmesini sağlayan bir katalog çıkartıyor. Ama Kafala destek sistemi (The Kafala Sponsorship System), göçmen ev işçileri için yasal çalışma sağlıyor, tacize uğramalarını ve işçilerin herhangi bri alanda suistimal edilmelerini önlemek adına çalışıyor.

Sistem oturum iznini Lübnan’da bir işverene bağlıyor, işçinin yeni istihdam bulmasını önlüyor. İşveren genellikle işçinin pasaportuna el koyuyor, bu da işçinin kaçmasını önlüyor. Sonuçta onların kaçmak istemeleri için birçok neden var.

Ev işçilerinin çok büyük oranının; yemek yemeleri, ailelerini aramaları bile engelleniyor. İşverenler yurt dışındayken evde kilitli bırakılıyorlar ve gece odalarına kilitleniyorlar. Tüm izin günleri iptal ediliyor, yalnız dışarı çıkmaları yasaklanıyor, fiziksel ve cinsel saldırıya ve şiddete uğruyorlar.

KAFALA DESTEK SİSTEMİ MODERN KÖLELİĞE EŞİT

Dipendra Uprety, ‘İşte Lübnan’ın kurucusu. 2011’de bazı göçmen ev işçilerine sivil toplum kuruluşları tarafından yardım edildi ve sorunlarını kendileri ele almaya başladılar.

18 yaşındaki Bete Moly de onlardan biri. Bir gün diğer göçmen ev işçileriyle tanışıp haklarına dair konuşuyorlar ve ihtiyacı olanlara yardım etmek üzere para topluyorlar. Moly, maaşını bir yıl sonra ve sadece 3 ay kadarını ödeyen bir aile için çalışıyordu. Kaçtı, ama şimdi Beyrut’ta bir alışveriş merkezinde günde 12 saat, haftada 6 gün tuvaletleri temizliyor ve bunun karşılığında ayda sadece 500 dolar kazanıyor. Kaçak çalışıyor, eski işverenleri hala Moly’nin pasaportunu ellerinde tutuyor. Ama kendisi gibi olan diğer kadınlarla tanışıyor ve onlarda destek buluyor.

2016’da, Arap dünyasında bir ilk olarak Lübnan Ev İşçileri Sendikası (The Lebanese Domestic Workers’) oluşturuldu. Ancak hala hükümet tarafından onaylatılmadı. Bu Aralık ayında, sendikanın kurucularından biri avukatıyla iletişime bile geçirilmeden Lübnan’dan sınır dışı edildi.

Bu sorun sadece Lübnan için geçerli bir sorun değil. Ortadoğu’da Katar, Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan gibi birçok ülke de benzer bir sisteme sahip.

Bazı yeni düzenlemeler denendi ancak yalnızca birkaç değişiklik yapıldı. Bu sırada talep de gittikçe artıyor. Uluslararası İşçi Sendikalar Konfederasyonu'na (International Trade Union Confederation) göre talep, körfez ülkelerinde son 10 yılda 3 kat kadar arttı. Birleşmiş Milletler’in (UN) bir şubesi olan Uluslararası Emek Organizasyonu (International Labour Organization), dünyada 67 milyon ev işçisi olduğunu, bunların beşte birinin göçmen ev işçileri olduğunu ve bunların da büyük çoğunluğunun kadın olduğunu tahmin ediyor.

Göçmen ev işçilerinin en büyük sayısı (neredeyse toplamın yüzde 80’i) yüksek gelir sahibi bölgelerde bulunuyor; Körfez ülkeleri, Avrupa ve Kuzey Amerika gibi...

Küresel olarak dünyada da işler iyiye gitmiyor. Çoğunluğu Latin Amerika’da olan sadece 26 ülke işçilerin çalışma, yaşama koşullarını ve işe alım yöntemlerini korumak için düzenlenen ILO Anlaşmasını onayladı.

Dokuzuncu Uluslararası İşçi Bayramı yıldönümü protestosu için 24 Haziran’da, yüzlerce ev işçisi, aralarında birkaç Lübnan vatandaşı ile birlikte Beyrut sokaklarında eylem yaptı. Eyleme katılmak için izin alamayan diğer ev işçileri ise onları çalıştıkları evlerin balkonlarından gözlemledi, izledi ve kameraya aldı.

Sarya Tunç, Ekmek ve Gül için çevirdi