23 Mart 1882|Alman Matematikçi Emmy Noether doğdu
Emmy Noether , soyut cebir ve kuramsal fiziğe çığır açıcı katkılarıyla bilinen bir Alman matematikçiydi.

Emmy Noether (asıl adı Amalie Emmy Noether) 23 Mart 1882’de doğdu, 14 Nisan 1935’te öldü. Soyut cebir ve kuramsal fiziğe çığır açıcı katkılarıyla bilinen bir Alman matematikçidir. Pavel Alexandrov, Albert Einstein, Jean Dieudonné, Hermann Weyl, Norbert Wiener ve daha birçok kişi tarafından cebir teorilerinde devrim yaratan, tarihin en önemli matematikçilerinden biri olarak nitelendirilmiştir. Noether teoremi, simetri ile korunum yasaları arasındaki temel bağı açıklar.

Bavyera’nın Erlangen kasabasında Yahudi bir ailede doğmuştur. Babası matematikçi Max Noether’dir. Gerekli sınavları geçtikten sonra Fransızca ve İngilizce öğretmeyi planlamıştır, ama sonunda babasının ders verdiği Erlangen Üniversitesinde matematik okumuştur. 1907’de Paul Gordan’ın danışmanlığında tezini bitirdikten sonra Erlangen Matematik Enstitüsünde maaş almadan yedi yıl çalışmıştır (O zamanlar kadınlar akademik pozisyonlardan dışlanmışlardı).

1915’te David Hilbert ve Felix Klein tarafından Göttingen Üniversitesinin dünyaca ünlü matematik bölümüne katılması için çağrıldı. Fakat üniversite yönetimi tarafından reddedildi ve dört yıl daha Hilbert adına ders vermeye devam etti. Ders verme hakkı 1919’da verildi, bu sayede Privatdozent (Alman üniversitelerinde, sahibinin, profesörlük makamına sahip olmaksızın bağımsız olarak ders verebileceği anlamını taşıyan unvan) unvanını alabildi.

1933’e kadar Göttingen matematik bölümünün ileri gelen üyeleri arasındaki yerini sürdürdü; öğrencilerine zaman zaman “Noether oğlanları” denirdi. 1924’te Hollandalı matematikçi B. L. van der Waerden öğrencisi oldu ve kısa zaman içinde Noether’in çalışmalarının önde gelen yorumcusu oldu; Noether’in çalışmaları öğrencisinin yazdığı 1931 tarihli ders kitabı, Modern Cebir’in ikinci cildinin temelini oluşturuyordu. 1932 Zürih Uluslararası Matematikçiler Kongresine katılımına kadar, cebirsel yetenekleri tüm dünyada tanınmıştı. Ertesi yıl Alman Nazi hükümeti Yahudileri üniversite pozisyonlarından çıkarttı ve Noether, Pensilvanya’daki Bryn Mawr Üniversitesinde bir pozisyona geçmek üzere Amerika Birleşik Devletlerine taşındı. 1935’te yumurtalıklarındaki kist için ameliyata girdi, iyileşme belirtilerine rağmen dört gün sonra 53 yaşında öldü.

MATEMATİK ÇALIŞMALARI
Noether’in matematik çalışmaları üç “dönem”e ayrılmıştır. İlkinde (1908-19), cebirsel değişmezler ve sayı alanları üzerine etkin katkılar sağlamıştır. Varyasyonlar hesabındaki diferansiyel sabitler üzerine çalışmaları, Noether teoremi, “modern fiziğin gelişmesine yol gösteren şimdiye kadar kanıtlanmış en önemli matematik teorisi” olarak sayılır. İkinci dönemde (1920–26), “soyut cebri değiştiren” çalışmasına başladı. Yaşamı boyunca ve hatta bugün bile Noether; Pavel Alexandrov, Hermann Weyl, ve Jean Dieudonné gibi matematikçiler tarafından tarihteki en iyi kadın matematikçi olarak gösterildi. Noether, Idealtheorie in Ringbereichen (Theory of Ideals in Ring Domains, 1921) isimli makalesinde değişmeli halkalarda idealler teorisini geniş kullanıma sahip kuvvetli bir araç haline getirmiştir. Artan zincir koşulunu zarifçe kullanmıştır ve bu sebeple bu koşulu sağlayan nesnelere Noetherian denir. Üçüncü döneminde (1927-1935), değişmez cebirler ve hiperkompleks sayılar hakkında başlıca işler yayınlamıştır ve grupların representation teorisi ve modüller ve idealler teorilerini birleştirmiştir. Kendi yayınlarının yanı sıra Noether fikirleri konusunda da oldukça cömertti ve başka matematikçiler tarafından yayınlanan işlerde, bu işlerin alanlarının uzaklığına rağmen defalarca referans olarak verildi.

Fotoğraf: Wikipedia

İlgili haberler
Matematik dehası Maryam Mirzakhani yaşamını yitird...

37 yaşındayken dünyanın en önemli ve en büyük matematik ödülü Fields’i alan; bu ödülü almaya hak kaz...

Matematikçi Rózsa Peter

Hesaplanabilirlik teorisinin annesi olarak da anılan Macar matematikçi Rózsa Peter yaşamı boyunca ma...

Bilim insanı, gökbilimci, matematikçi bir kadın: M...

Mary Somerville matematik ve astronomi üzerine çalıştı ve aynı zamanda Caroline Herschel ile birlikt...