Gençlerle konuştuğumda, her biri suça sürüklenme meselesine farklı yerlerden bakıyordu. Kimi ailesine, kimi arkadaşlarına, kimi mahalleye, kimi ise “güç” dediği o görünmez ama ağır baskı mekanizmasına işaret ediyordu. Her bir cümle, kendi küçük dünyasının içinden çok daha büyük bir gerçeğin kapısını aralıyordu.

‘Baskı her yerde’

İlk genç, “Ben baskı görmüyorum” diye başladı söze. Ona göre sorun ailede başlıyordu, çocuk aileden ne görürse onu yapardı. Ama aynı genç bir cümle sonra okul çıkışında birbirlerini zorbalığa, kavgaya çağıran çocukları anlattı. Farkında olmadan şunu söylemiş oluyordu: “Ben baskı görmüyorum ama baskı her yerde.”

Aileyi suçlayan bu dilin altında aslında okulun ve mahallenin kontrolsüzlüğü, çocukları kendi adaletini yaratmaya zorlayan koşullar yatıyordu.

‘Tehlikeli görünmeyi havalı sanıyorlar’

Bir başka genç daha derinden konuştu: “Güç ve ekonomik eşitsizlik… Güçlü olan güçsüzü eziyor çünkü herkes kendi başının çaresine bakmak zorunda bırakılıyor.”

Bu sözler, sadece bir gözlemin değil, çocukların nasıl bir toplum algısıyla büyüdüğünün aynasıydı. Sonra ekledi: “Cezalar caydırıcı değil. İnsanların korkusu yok. Suç işleyenlerin adı duyuluyor, popüler oluyor.”

Bu, aile terbiyesiyle açıklanacak bir şey değil; çocukların adaletin işlemediği bir ülkede büyüdüğünün fotoğrafıydı. Çocuk suçu değil, suça yol veren toplumsal zemini tarif ediyordu.

Aynı genç çevresini anlatırken bir tablo çizdi: Tanıdığı biri sırf sorun çıkarmak için insanlara sataşıyor, bir diğeri uyuşturucuya bulaşıp içeri girmiş. Bu hikayenin ardından şu cümle geldi: “Tehlikeli görünmeyi havalı sanıyorlar. Sonra pişman oluyorlar ama iş işten geçmiş oluyor.”

Burada çocuk, aslında “aile eğitimi eksikti” demiyor; “Bu düzen çocuklara başka bir seçenek sunmuyor” demiş oluyor.

Şiddet devrediliyor

Üçüncü genç ise bambaşka bir noktadan konuştu: “Hiç dikkat etmedim… ama birbirlerini çok gaza getiriyorlar. Çok şımarıyorlar.” Sonra en çarpıcı cümlesini kurdu: “Aile terbiyesi olmazsa döve döve anlatacağız.”

Bu cümle, suçu aileye yükleyen bakışın nasıl şiddete dönüştüğünü gösteriyordu. Çünkü dövülerek “terbiye” edilen çocuk, şiddeti hem çözüm hem yöntem olarak görmeye başlıyor.

Yani aileyi işaret eden genç, farkında olmadan şiddeti toplumsal bir miras olarak devreden yapıyı tarif ediyordu.

Her genç farklı konuştu ama hepsinin sözleri aynı gerçeğe çıktı: Sorun çocuklarda değil; çocukları aynı anda yalnız, savunmasız ve saldırgan bırakan düzende.

Kimisi şiddeti şaka yoluyla normalleştiren arkadaş grubunu anlatırken, aslında okulun boşluklarını tarif ediyordu. Kimisi güçlü olanın güçsüzü ezdiğini söylerken, aslında eşitsizliğin çocukların hayatlarına nasıl yerleştiğini gösteriyordu. Kimisi cezaların işlememesinden bahsederken, yargı mekanizmasının çocukların gözünde nasıl güven kaybettiğini açığa seriyordu. Kimisi şiddeti çözüm sanıyordu çünkü kendi hayatında hep öyle görmüştü.

Bu hikayeler aileyi suçlamıyor; tam tersine toplumsal yapıyı teşhir ediyor. Bir ülkede çocuklar adaleti sokak kavgasında, gücü zorbalıkta, saygıyı korkutmakta, çözümü şiddette, kurtuluşu “hava atmakta” arıyorsa… Bu çocukların değil, onların büyüdüğü düzenin sorunudur.

Gençler bize şunu söylüyor: “Biz kötü değiliz. Ama hayat bize kötü olmayı ‘normal’ gibi gösteriyor.” Bu cümleyi duyduğumuz anda artık mesele çocukluğu koruyamayan sistemi değiştirmek haline geliyor.

Fotoğraf: Unsplash