Solunum sistemimizi oluşturan organlar burun ile başlayıp akciğer ile sonlanan uzun bir yolu kaplar. Bu yolda 'solunum' eylemini gerçekleştiren nefesimizin başına gelmeyen kalmaz. Solunumu gerçekleştirerek vücudumuzun en uzak ve en ufak noktasına kadar oksijen taşıyan her nefes bir candır aslında.

BURUN; solunum sistemimizin dışarıya açılan kapısıdır. Sanılanın aksine solunum organımız ağzımız değil burnumuzdur. Burun, içinde bulunan kıllar ve nemli yüzey sayesinde havadan aldığımız her bir nefesin içindeki tozların ve büyük partiküllerin burada süzülmesini sağlar. Aynı zamanda burun içindeki geniş kıvrımlı yüzey de soğuk ve nemli havada alınan nefesin akciğerlere inene kadar ısıtılmasını sağlar. Burnumuz her gün bu nemli ortamı yaratmak ve solunum yollarını bu partiküllerden temizlemek üzere ortalama 1 litre kadar sıvı üretir. Yani kabul edin hiç biriniz 'sümük' deyip beğenmediğimiz şeyin bu kadar kıymetli olduğunu bilmiyordunuz.
Günlük işleyiş içinde burun bu temizliği yapar ve biz farkında olmadan her gün bu sıvıyı, görevini tamamladıktan sonra, vücudumuzdan uzaklaştırırız.

Herhangi bir enfeksiyon ya da alerjik reaksiyon durumunda burnumuz bu temizlik işini artırır. Aynı zamanda burun içi mukozasının da ödemiyle birlikte bu salgı artar. Burun akıntısı ve fazla gelen sıvının boğaza doğru akmasıyla da 'geniz akıntısı' denilen durum ortaya çıkar. Burun hemen komşuluğunda bulunan boğaz, kulak ve soluk borusu ile orofarenks denilen yerde birleşir. Sağlıklı bir bireyde burun sıvısı bu boşluklardan vücuda karışırken herhangi bir enfeksiyon durumunda salgının artışı ve enfeksiyonun bu komşu organlarla birliktelik göstermesi kaçınılmazdır. Özellikle çocukluk çağında kulak, burun ve boğaz enfeksiyonlarının beraber görülme sıklığı oldukça fazladır.

OROFARENKS; kendisine açılan burun, boğaz ve kulak boşluklarını soluk borusunun girişine bağlar. Soluk borusu ise akciğerlere giden yolu oluşturur. Bir organın normal işleyişinin bozulması komşuluğundaki tüm organları da etkiler. Burun akıntısı olan bir insanın kulakta dolgunluk ve ağrı hissetmesi de bu anatomik durumla izah edilebilir. Soluk borusunun yapısı da aynı burun içi gibi nemli ve tüylü yapıdadır. Bu yapı tüy, toz, alerjen madde gibi partiküllerin öksürük ve balgam aracılığı ile dışarı atılmasını sağlar. Koruyucu sistem doğal işlediği takdirde günlük yaşantı içinde öksürük tamamen koruyucu bir refleks olarak karşımıza çıkıyor. Ancak polenler, kedi köpek tüyü, parfüm kokusu gibi alerjik durumlar, toz ve kimyasallar gibi zararlı maddelere maruz kalmak ya da virüs veya bakterilerle oluşmuş enfeksiyonlar öksürük ve buna bağlı balgam üretimini artırmada etkili olurlar. Bağışıklık sistemi güçlü kişilerde bu mekanizma düzgün işlediği için hafif öksürük bazen balgamlı olarak üst solunum sistemini temizler ve zararlı etkenleri ortamdan uzaklaştırmış olurlar.

BRONŞLAR; akciğere temiz ve sağlıklı havayı taşımaya yarayan iki borucuktur. Bronşların da yapısı diğer üst solunum yolu yapısı nemli ve tüycüklerle kaplı durumdadır. Aynı koruyucu mekanizma burada da geçerlidir. Annelerin çok korktuğu ‘Eyvah çocuğum karda yatmış gibi öksürüyor!’ korkusunun da ne kadar yersiz olduğunu görmüş oluyoruz.

Mevsim geçişlerinde özellikle ısı değişimlerinde üst solunum yolları enfeksiyonları da sık görülür. Bu sıklık iş ve okul günü kayıplarının başında gelir. Yetişkinlerde yılda 2-4 kez görülen üst solunum yolu enfeksiyonu, çocukluk çağında yılda 3 ila 8 kez görülebiliyor. Çocukların kreş ve okul gibi kapalı ortamlarda bulunması, ortamdaki insan temasının fazla olması, viral partikül sayısını bununla birlikte enfeksiyon sıklığını da artıran bir durum oluşturur. Özellikle astım, kronik bronşit, orta kulakta sıvı birikmesi gibi kronik hastalıklarda bağışıklık sisteminin de daha zayıf olması sebebiyle basit üst solunum yolu enfeksiyonları daha ağır seyreder. Bunun yanında başta D vitamini olmak üzere vitamin eksiklikleri ve kansızlık da üst solunum yolları enfeksiyonlarına fırsat yaratır.

BULGULAR ve TEDAVİ

Yorgunluk, hafif ateş, öksürük, hapşırma, burun tıkanıklığı en sık görülen bulgulardır. Virüslerle olan bu hastalığın tedavisinde amaç enfeksiyonun yol açtığı belirtileri ortadan kaldırmak, normal işleyişi yeniden sağlamaktır. Bu da ağızdan alınan ve ödemi azaltan ilaçlarla ve burna lokal olarak sıkılan spreylerle mümkündür. Üst solunum yolu enfeksiyonları uygun destek tedavi ile bir hafta ila 10 gün içinde geçer. Tedavi edilmeyen durumlarda bronşit, zatürre ve menenjit gibi komplikasyonlar görülebilir.

Bakterilere karşı etkili antibiyotiklerin ise bu viral hastalığın tedavisinde yeri yoktur. Antibiyotik kullanımı tonsilofarenjit denilen ağrılı boğaz enfeksiyonunda, ağrılı şiş lenfadenitte ve üç günden uzun süren 38 derecenin üzerindeki ateşli durumlarda düşünülebilir.

Üst solunum yolu enfeksiyonları kısa süreli kendi kendini sınırlayan bir hastalıktır. Ancak bununla başa çıkmak çoğumuza zor geliyor ve bir ilaç içince bütün şikayetler geçsin istiyoruz. Henüz böyle bir ilacın icat edilmediğini maalesef bildirmek isterim.

KORUNMA
Üst solunum yolu enfeksiyonu insandan insana bulaşması çok kolay olan bir hastalıktır. En iyi korunma elleri yıkamaktır. Öksürürken ve hapşırırken partiküllerin yayılmasını engellemek için ağzı kapatmak, sonrasında elleri su ve sabunla yıkamak, sağlıklı beslenmeye dikkat etmek, bağışıklığı güçlendirici etkisi için dinlenmek ve egzersiz yapmak bu sık görülen hastalıktan korunmanın en basit yoludur.
Mevsimi gelmişken, yukarıda sözünü ettiğimiz bilgiler ışığında hepinize sağlıklı günler dilerim.